Página:Félix José de Augusta - Lecturas Araucanas.pdf/212

Esta página ha sido corregida
204
VARIEDADES

7. Afketun.

Rupalu fentren kùmeke dəŋu meu ka fentren wedake dəŋu meu, kom kùmeke dəŋu; ka kom wedake dəŋu kimfilu, „afkentun kom dəŋu meu“, pikei. Si uno ha pasado por muchos sucesos buenos y malos, si por experiencia conoce todo lo bueno y todo infortunio: dice: „Tengo experiencia en todas las cosas.“
„Afkentun kom mapu meu, iñche ká fei afkentun fill mapu meu: Femŋechi dəŋukeiŋn tañi malmáuken tañi nùtram meu. „He viajado sin cesar por todas las tierras, yo también he pasado por todas las tierras. Así dicen al gloriarse en la conversación.

8. Málmaŋelu, pramuwnŋelu.

1. Málmaŋelu kishu məten kùme che ŋelu trokiukei, kake che illamkefí, weshá chelkakefí. 1. El jactancioso se tiene solamente á sí mismo por persona buena, desprecia á los demás, los tiene por malos.
Ñi ùl·men ŋen meu, nien meu kùme ruka, ka, al·ùn mapu, al·ùn kulliñ nien meu, fei meu malmáukei. De ser rico, tener buena casa, y mucho terreno, de tener muchos animales, de eso se jacta.
2. Kuñifalŋelu rume tañi plata meu, kom ùl·men wéshakelu meu, fei ñi duam rume ayùkelai ñi weshá kon·a ñi piŋeaqel, „ká fei iñche kai kimn“, pikei, „feichi ùl·men ŋelu rume ŋənelaiáneu, kon·ayelaiánen“, pikei, „kishu ŋənéukəlen“, pikei — pramuwn ŋei. 2. Mas, aunque uno sea pobre en plata y toda clase de riquezas, sin embargo no quiere que lo llamen un mal mocetón, „yo también sé algo“, dice, „aquél, aunque sea rico, no tiene que mandarme no me tendrá por sirviente“, dice, „yo me gobierno por mí mismo“, dice — es altanero.