Diferencia entre revisiones de «Elegía a la muerte de Atahualpa»

Contenido eliminado Contenido añadido
¿Qué arco iris es este negro arco iris que se alza?
Línea 1:
== Elegía a la muerte del Inca Atahualpa ==
'''Apu Inca Atawallpaman'''
<br />
 
¡Qué arco iris este negro arco iris
Línea 28 ⟶ 26:
de quien la amó,
como si temiera a su adalid devorar.
 
(...)
 
Bajo extraño imperio, aglomerados los martirios,
y destruidos;
perplejos, extraviados, negada la memoria,
solos;
muerta la sombra que protege;
lloramos;
sin tener a quién o a dónde volver,
estamos delirando.
 
(...)
Línea 37 ⟶ 46:
 
(...)
 
¿Soportará tu corazón,
Inca,
nuestra errabunda vida
dispersada,
por el peligro sin cuento cercada, en manos ajenas,
pisoteada?
 
Tus ojos que como flechas de ventura herían
Línea 43 ⟶ 59:
y con esa visión fortalecido despídenos.
 
<ref>{{Infotexto Escrita en el siglo XVII y se conservado en tradición oral, después se escribió en quechua y fue traducida por José María Arguedas. En 1962 el artista plástico Fernando de Szyszlo hace una exposición de 13 cuadros, inspirados en el poema, en el Instituto de Arte Contemporáneo. En 2001 es incluida en Lecturas de poesía clásica. Tomo I. De Mesopotamia a la Edad Media.</ref>}}
 
'''Apu Inca Atawallpaman'''
 
Runasimipi harawi, mana riqsisqa ruraqmanta, J. M. Farfán-pa uyarispa qillqasqan.
 
Ima k'uychin kay yana k'uychi
Sayarimun?
Qusqup awqanpaq millay wach'i
Illarimun,
Tukuy imapi saqra chikchi
T'akakamun!
 
Watupakurqan sunqullaymi
Sapa kutin;
Musquyniypipas ch'iqmi-ch'iqmi
Uti-uti,
Chiririnka qhinchataraqmi,
Aquy phuti.
 
Inti tutayan q'illuyaspan
Huk watuypi;
Atawallpa ayachaspa
Chay sutinpi
Wañuynillanta chikachaspa
Huk ch'illmiypi.
 
Umallantas wit'unkuña
Millay awqa;
Yawar mayus purisqanña
P'allqa-p'allqa.
 
Q'iqmaq kirus yarphachakunña
Llakiy sallqa.
Titiyanñas Inti ñawillan
Apu Inkap.
 
Chiriyanñas hatun sunqullan
Atawallpap.
Tawantinsuyus waqallasqan
Hik'isparaq.
 
Pacha phuyus tiyaykamunña
Tutayaspa.
Mama killas qamparmananña
Wawayaspa;
Tukuy imapas pakakunña
Llakikuspa.
 
Allpas mich'akun miqllayllanta
Apullanpaq,
P'inqakuq hina ayallanta
Munaqninpaq.
Manchakuq hina waminqantan
Millp'unqanpaq.
 
Qaqapas ch'ilan apunmanta
Wankhakuspan;
Mayupas qhaparin phutiymanta
Hunt'akuspan.
 
Wiqikuna kuska tanta
Mich'ukuspa.
Pi runam mana waqanmanchu
Munaqninpaq?
Ima churin mana kanmanchu
Yayallanpaq?
 
Anchhiq, phutiq sunqu k'irilla
Mana t'aklla!
Ima urpim mana kanmanchu
Yananmanta?
Musphaykachaq t'illa luwichu
Sunqunmanta?
 
Yawar wiqi qhichu-qhichu
Kusinmanta,
Rirp'uy phaqcha wiqillanwan
Ayallanta.
Armaykuspa wawa sunqunwan
Miqllayllanta.
 
Chunka makiy kamarinninwan
Lulusqanta,
Sunqunllanpa raphrallanwan
P'intiykuspa,
Qhasqullanpa llikallanwan
Qhataykuspa.
Llakiq ikma qhaqyaynillanwan
Qhaparispa.
 
Pallukunam mumuykunña
Yanakama.
Willaq umu yaqullakunña
Arphankama;
Llapa runam wachurikunña
P'uytunkama.
 
Wañuy p'itin, llaki musphan
Mama qhuya;
Mayu-mayu wiqin phawan
Q'illu aya!
Tikay-tikay uyallanpas,
Simillanpas.
Maytam rinki chinkarispayki
Ñawiymanta
Kay suyuta saqirispayki
Llakiymanta,
Wiñayllapaq t'aqakuspayki
Sunquymanta?
 
Wasi hunt'a quri qullqiwan
Yuraq awqa,
Atiy millp'uy millay sunquwan
Tanqa-tanqa;
Aswan-aswan t'ituy munaywan
Phiña sallqa,
Tukuy imata quchkaptiyki
Sipisunki!
 
Munayninman hunt'aykuchinki
Qam sapayki
Qasamarkapi wañuspayki
P'uchukanki.
 
Thukuruyanñam sirk'aykipi
Yawarniyki;
Qhuqayarinñam ñawiykipi
Rikuyniyki;
Ancha quyllur lliplliynillanpi
Qhawayniyki.
 
Anchhin, phutin, purin, phawan
Urpillayki,
Muspha-muspha llakin, waqan
Sunqullayki.
Aquyraki ñak'ariywan
Sunqu p'aki.
 
Chullmi-chullmi quri wantu
K'irawniyki,
Tukuy ima quri puytu
Rak'i-rak'i.
 
Huk makipi ñak'ay qutu
T'ipi-t'ipi,
Tunki-tunki yuyay manaspa
Sapalayku,
Mana llanthuyuq rikukuspa
Waqasqayku,
Mana pi mayman kutirispa
Musphachkayku.
 
Atinqachu sunqullayki,
Apu Inka,
Kanaykuta chinkay chaki
Mana kuska,
Chik'i-chik'i hukpa makinpi
Saruchasqa?
 
Ñukñu wach'i ñawillaykita
Kicharimuy,
Ancha qukuq makillaykita
Mast'arimuy,
Chay samiwan kallpanchasqata
Ripuy ñiway.